PRODUÇÕES LITERÁRIAS DEDICADAS À FORMAÇÃO

DE REVOLUCIONÁRIOS MARXISTAS QUE ATUAM NO DOMÍNIO DO DIREITO, DO ESTADO E DA JUSTIÇA DE CLASSE

 

RENOMADÍSSIMOS OPORTUNISTAS E REFORMISTAS,

PSEUDO-MARXISTAS E REVISIONISTAS DO SOCIALISMO CIENTÍFICO

NO INTERIOR OU NAS PROXIMIDADES DAS FILEIRAS DO MOVIMENTO PROLETÁRIO REVOLUCIONÁRIO

 

O Socialismo Alemão : Obra de Hegel, Marx e Lassalle

 

 

 

JEAN JAURÈS[1]

 

Concepção e Organização  Portau Schmidt von Köln

Compilação e Tradução Emil Asturig von München

Julho de 2008

Para Palestras e Cursos sobre o Tema em Destaque

Contatar emilvonmuenchen@web.de

Voltar ao Índice Geral

http://www.scientific-socialism.de/ORPRCapa.htm

 

 

 

Karl Marx saepe et expresse declarat se hegelianae philosophiae discipulum esse et hegelianam dialecticam a mysticis Ideae regionibus in oeconomicam transtulisse.

Quid Marx ab Hegel differat, quid cum eo consentiat, videamus.

In hegeliana juris philosophia fundamentum juris est libertas (Freiheit).

Sed Hegel, more suo libertatem non semel et in abstracto definit, sed processum demonstrat quo plena et perfecta gradalim constituitur libertas. Primum voluntatis libertas (Freiheit des Willens) ponitur tanquam abstracta et indeterminata libertas.

Hominis enim voluntas potest ab omni vinculo, ab omni determinatione sese abstrahere.

Quodcumque ei proponitur, id potest abjicere et negare, ita ut nullius rei sit voluntas, sed mera voluntas.

Sic voluntas infinita est, nam omni determinatione, id est, negatione sublata, extra omnes fines evadit; sed illa voluntatis infinitudo, ut pote indeterminate, vacua est et inanis: nihil ei solidum inest, nihil « positivum »: et cum nil aliud sit quam determina-tionis negatio, ea voluntatis infinitudo negativa est.

Per eam vanam et abstractam voluntatis inflnitudinem fiunt et in re politica et in religione fanatici.

In re politica meram et indeterminatarn libertatem vindicant, quasi sibi sufficientem et libertatis vacuae inane erigunt idolum.

In religione autem propriam suam et determinatam voluntatem supprimunt ut cum indeterrninatae voluntatis inflnitudine ipsi confundantur: inde brahmanorum qui idem esse atque Brahma et Brahma fieri cupiunt, stupida contemplation.

Necesse est igitur voluntas hunc primum indeterminatae libertatis gradum transcendat: nam cum ea indeterminata voluntas negativa sit, oportet aliquid solidum accipiat: negatione autem negationis, id est indeterminationis, positiva fiet: ergo in quoque homine indeterminata voluntas in singulum vo­luntatis morem et habitum determinatur.

Sed haec determinatio non eadem est ac si indeterminata vo­luntas prius non posita sit et affirmata: nam cum voluntas, in abstracto prius infinita, sese in determinationis finibus includit, manet tamen in se infinita, et ad infinitudinem, non jam vacuam et inanem, sed plenam et determinatam tendit.

Non enim in hoc singulae et individuae voluntatis gradu semper sistet et morabitur.

Ab indeterminata universalitate in particularitatem (Besonderheit), mutata est voluntas, at eam rursus particularitatem ad universale eriget.

Sed illi libertatis momento quod « particularitas est » definita quaedam respondet juris regio, aut, ut Hegel dicit, sphaera.

Nam primum cum voluntatis particularitate quod liberum vocatur arbitrium (Willkür) incipit.

Liberum arbitrium quodam modo existit: nam me posse facere quod mihi placet, hoc ex primitiva voluntatis indeterminatione sequitur.

Sed valde errant qui veram in libero arbitrio libertatem ponunt: ii nesciunt quid sit libertas, quid sit jus, quid sit « moralitas »: nam liberum arbitrium, ut normae repugnans, fors est: et quae dicitur libera voluntas a fortuito pendet et fortuito inservit.

Ita in libero arbitrio immanens est contradictio; quippe quod primitivam libertatis indeterminationem usque in particularitate exprimat et in eo verum sit, sed eam libertatem fortuito submittat, et in eo falsum sit. Ergo voluntas libera tantum erit, cum particularitatem suam ita universali normae submiserit ut particu­laritas ipsa universalis sit, et vere inflnita ac libera.

In hac particularitalis sphaera cum libero arbitrio inest possessio (Eigenthum). Homines possident et acquirunt bona et divitias non pro voluntatis humanae indeterminatione, sed pro ingenii et virium et laboris cujusque particularitate. Ipsa possession particularitas est: quisque suum habet et ab alieno excluditur.

Non ut indeterminata voluntas homo possidet: nam indeterminatum non possidetur : itaque valde errant qui aequalitatem possessionum inter homines vindicant ut ipsorum hominum aequalitati congruentem.

Nam homines aequales sunt non ut particulares voluntates, sed ut indeterminatae: inde-terminatio autem ad possessionem non pertiriet.

Quisque jus habet particularitalem suam in possessione exprimendi: et privata possessio (Privateigethum) quam antiquae civitales injuste condemnarunt, legitimum est processus libertalis momenlum.

Sed quemadmodum liberum arbitrium ad normae universalitalem et rationis erigendum est, ita cum caeteris hominibus pacto et universa possessionis acceptatione possessio ipsa ad universalitatem) erigitur: inde jus positivum et de possessione leges.

Sunt quidem philosophi, quos ante omnes Hegel spernit ac detestatur, qui voluntatem humanam in ea particularitate tanquam in summa et absoluta libertate relinquere volunt ac conservare.

Non rationem admittunt, id est universalem normam, sed singulam modo cujusque et temerariam « inspirationem » (Begeisterung).

Nullas in jure civili leges, admittunt nisi quae ex intima cujusque conscientia oriuntur. Nullum in re politica ordinem admittunt nisi qui ex libera singuli cujusque civis voluntate nascitur.

Nullam in religione normam accipiunt nisi quam sibi quisque informat et eligit. Nullam quoque in liberalibus artibus regulam accipiunt nisi quam quisque artifex pro suo ingenio et natura sua sibi constiluit.

Non haec est, dicit Hegel, vera libertas sed vana liberlatis imago.  Non id est pulchrum opus in quo artificis « particularitas » apparet; sed in quo contra universalis eminet pulchritudo.

In Phidiae statuis nihil reperitur quod Phidiam ipsum repraesentet, non deos.

Vera est in universalitate, ut pul­chritudo, ita libertas. Profecto inter singulas hominum voluntates relationes sunt juridicae; et Kant ita juris essentiam esse definivit ut quisque perfectam suam libertatem exerceret nec aliorum libertati offenderet. Non hoc est totum jus, sed juris pars.

Inde et pacta inter singulos homines oriuntur, et justae possessiones; inde quoque cum singulus quisque homo singulo cuique homini nocere abstinet, moralitas (Moralität).

Sed haec moralitas imperfecta est et abstracta si voluntas cujusque hominis singula tanquam ab alio­rum voluntate separata et seclusa manet, aut cum aliorum voluntate pacto tantum cohaeret quod cujus­que singularitatem cum aliorum singularitate et particularitate jungit, non tarnen omnium tollit particularitatem.

Necesse est ergo cujusque singula voluntas in ordine quodam concreto et naturali includatur in quo, non abstracte, sed in re, ad universalitatem promoveatur.

Inde et familia et civilis societas, et ipsa tandem civitas.

Vera et concreta et vivida moralitas (non jam Moralität, sed Sittlichkeit) nunc tan­tum incipit.

De familia autem nihil dicemus nisi per eam diversas voluntates ad veram et vivam unitatem, id est veram et vivam libertatem, redigi.

Sed cum multiplicatae familiae in nationem quamdam sese extenderunt, cujusque familiae personae erga aliarum familiarum personas ut singulae rursus voluntates apparent, et rursus novam unitatis formam quaerere debent: inde civilis societas (bürger­liche Gesellschaft) quam Hegel a Civitate (Staat) plane distinguit.

In Civitate enim ut mox animadvertemus, singula cujusque civis voluntas plenam in universali norma et universali civitatis vita libertatem suam reperit: Civitas cuique homini plenam hominis liber­tatem et vitam dat.  Ergo civis quisque Civitati adhaeret, non ut ipse singula est persona et particularis, sed ut persona est humana et universalis.

Ita semet ipsum civis quisque in civitate reperit, dummodo prius suimet ipsius oblitus sit.

In societate civili contra civis quisque ut singula persona cum aliis civibus ut singulis personis jungitur, non pacto quidem ut in sphaera particularitatis et possessionis, sed necessitate : civis quisque aliis civibus eget ut et secure vivat, aut etiam vivat.

Emere quisque debet ac vendere; nam inter diversos artifices et operarios opus dividitur; et « divisio laboris » quemque civem et hominem ad id redigit ut sit tantum pars et minima pars hominis.

Ex illa reciproca necessitate quae omnes homines invicem astringit societas civilis oritur; fundamenturn habet «Bedürfnisse-System.»

Ita stricte civis quisque aliis jungitur et alligatur sed vinculo quasi externo, cum ab aliis civibus suum modo proprium commodum quisque expectet, et hic non vera appareat universalitas, sed tantum omnium «particularitatum» continua quasi catena.

Ipsa tamen societas civilis erga singulos cives officia habet: et hoc primum curare debet ne miserrima plebs fiat (Pöbel) quae semet ipsa alere et sustentare nequeat.

Nam haec extra societatem civilem eo ipso rejicitur quod non ei in civili societate melius evenit quam si in sylvarum solitudine fera vagaretur.

Ideo omnes societates civiles paupertatem nunc eradicare student.

« Pauperismus » « ea nunc est quaestio quae so­cietates angit et torquet. » Sed quomodo civilis societas « pauperismum » avellet?

Non potest cuique civi opus suum imponere et assignare, nam civium particularitatem opprimeret, quae non opprimi sed ad universalem normam erigi debet: et omnes antiquae submitterentur servituti cum Pyramides vi coacta multitudine struerentur.

« Sed si individua cujusque libertas contra hanc coercitionem reclamat, necesse est tamen cum singulae cujusque cupiditates sint caecae et violentae, societas civilis has rursus ad certam quamdam universalem normam redigat, et offensus et plagas et collisiones in via insciae necessitatis aut impediat aut minuat.

Vel cum societas civilis omnia quae sunt publici officii effecit, cum urbes et vias illuminavit, cum hospitia et asylos aegris struxit, cum res necessarias et necessaria alimenta ita taxavit ut non ultra justum pretium intendantur, sunt tamen adhuc multi cives fortuitis tanquam subjecti prout et calliditatem ingenui et firmitatem corporis et pecuniam (Kapital) aut habeant aut non habeant.

Istis autem fortuitis providere deberet familia: familia est quasi « totum substantiale  » (das substantielle Ganze) in quo singulus quisque civis quasi naturalem reperit providentiam; cum ipse jam non capax est et laborandi et subsistendi (Unfähigkeit).

Sed civilis societas divertit quemque hominem ab illo familiae vinculo, quodque familiae membrum a caeteris dividit et alienat et in singulam personam, a se tantum dependentem, constituit.

Societas ergo civilis semet ipsam substituit isti tanquam patrum et familiae imperio in quo certam homines subsistentiam habebant, et illos sibimet ipsi, id est fortuitis subjicit.

Sic singulus quisque homo filius societatis civilis factus est, et in eam tot jura habet quot officia. » « Societas ergo civilis, ut familia universalis (allgemeine Familie) jus habet et liberos contra libidinern aut negligentiam parentium protegendi, et eorum educationem dirigendi; jus habet omnes liberos publice educandi et eos in scholas lege mittendi.

Disputationes quae in Gallia orlae sunt inter eos qui docendi libertatem, id est parentum libidinem, defendunt et eos contra qui publicam instituere educationem volunt, ad hoc pertinent. »

Et in re oeconomica eo magis singulos quosque cives contra fortuita tueri civilis societas debet quod in oeconomica crevit insecuritas.

Olim, quod e terra producebatur, ibi consummabatur ubi productum erat: in mediaeva aetate nullum fere commercium erat; exigua erat et circumscripta hominum vita, sed secura et prope certa.

Sed quindecimo abhinc saeculo novae per veterem mundum et a vetere in novum viae creatae sunt undique, et agriculturae successerunt commercium et industria: fundamentum autem agriculturae, terra est: in mari contra commercium versatur.

Sic olim res oeconomica in terra fundata erat, parva quidem sed inconcussa : nunc autem omnibus et fluctibus maris et ventis et tempestatibus agitatur et volvitur: et cum societas civilis singulos quosque cives, vel invitos, in re oeconomica, tanquam e terra in mare et in incertum projecit, hos tueri debet et laborantes sustentare et errantes dirigere et naufragos recipere et refovere.

Omnia ista, quae Hegel diducit, ad eum qui nunc « socialisme d'Etat » (Staatssocialismus) vocatur, pertinent.

Omnia fere rescripta, quae Bismark praeparavit, omnes contra invaliditatem et insecuritatem operariorum leges quas proposuit, plane similia sunt hegelianis propositis: utique si memineris magnum Germaniae cancellarium certos quasi contra aegritudinem aut infirmitatem thesauros instituisse in quaque operantium corporatione, et ab Hegel corporationes commendari, ut quae civem quemque e particularitate sua avellant, et in commune commoda, mentes, corda constituant et sic ipsam praeparent supremam civitatis unitatem.

Et non modo eadem Bismark, quae Hegel, proponebat, sed per eadem argumenta proposita defendebat.

Sed Hegel non tulisset ea proposita « socialisme d'Etat » , «Staatssocialismus» appellari.

Nam in hegeliana juris philosophia, civitas non ex mutuis civium officiis constituebatur; nec civitatem, quae per se suprema est unitas, suprema libertas et supremum jus, ad societatem civilem redigebat, quae ex concursu singularum cupiditatum, suum modo commodum in aliorum commodo appetentium, formabatur: et qui nunc « civitatis socialismus vocatur » valde in hegeliana philosophia, civitati inferior est: Civitas aliud est libertatis momentum, et sphaera quasi altior.

Sic hodie quoque, veri Germaniae socialistae, qui contra cancellarium Bismark vehementer pugnabant, Bebel, Liebknecht et alii ejusmodi, non ista cancellarii proposita  ut verum  et summurn socialismum adspiciebant, sed tantum ut ad socialismum primam et quasi externam praeparationem. Illi expectant a civitate non illam modo externam et falsam unitatem quae singulurn quemque civem suae libidinis impetui relinquit, et offensiones modo et plagas et vulnera concurrentiam linit, sed illam veram et summam unitatem in qua omnis homo et propriam suam naturam et universam in se humani generis et dignitatem et felicitatem semel et quasi uno motu extollet et expandet.

Sic, quamvis Hegel nullo modo collectivismum proposuerit, tamen quia supra societatem  civilem et illi concordem socialismum civitatem extollit, propius est a Bebel et Liebneknecht qui supra quoque civilis societatis mediocrem et imbecillum socialismum civitatis veram unitatem et justitiam extollunt quam a Bismark.

Quae est ergo hegeliana Civitas? Civitas est concreta et perfecta unio «individualitatis et universalitatis.»

Nihil civibus imponere debet Civitas quod singuli cujusque civis individualitatem offendat; nihil rursus cives a Civitate exigere aut expectare debent quod eos extra universalem naturae humanae normam constituat. In Civitate igitur cujusque hominis voluntas ad universalitatem, id est ad infinitudinem erigitur : et in Civitate et per civitatem libertas tandem vere infinita est.

In temporibus antiquis Civitas individualitatem opprimebat : et sic Civitas vera non erat, sed falsa et mendax : et nunc contra philosophi sunt qui singulum quemque civem temerariae suae voluntati relinquerent et essentiam Civitatis ex fortuito singularum voluntatum concursu constituerent: hi quoque Civitatem evertunt, cum in ea perfecta individualitas et perfecta universalitas ad unum redigantur.

Ergo quaecumque sit Civitatum historica origo, quocumque modo homines in Civitatem convenerint, ea est Civitatis divina essentia : nam cum in Civitate libertas absoluta et infinita concreta fiat, Civitas divina est : (der Staat ist göttlicher Willer).

Processus est Dei et incessus in mundo, quod Civitas Sit: (es ist der Gang Gottes in der Welt, dass der Staat ist).

Possunt civitates malae esse et iniquae: possunt Civitates extra Civitatis essentiam et conceptum evadere : nihilominus Civitas, ut Civitas, divina est : et cum in Deo tantum singula quaeque persona plenam suam vitam habeat et substantiam, quae extra civitatem privata tantummodo et quasi abstracta persona erat, in Civitate fit « persona substantialis : nec tamen privata persona evanescit, et singulus quisque homo tam « ut privata persona » quam ut « substantialis persona » ad plenam realitatem et perfectionem pervenit : (sowohl als Privat Wie als substantiell Personen wirklich sind).

Civitas est « Organismus. » (Der Staat ist Organis­mus).

In animalibus duo sunt quasi momenta: primum est abstracta et quasi in se inclusa sensatio, ut quae ab alimentis ingestis et digestis, nutritione, reproductione, sensationes oriuntur: ea est sensibilitas.

Secundum est momentum cum animal ad externa vertitur et sese movet, et ea apprehendere vult: ea est irritabilitas; sunt autem animalia quae nil nisi irritabilitatem habent.

Si autem has naturae determinations cum spiritusdeterminationibus compares, familia est sensibilitas in se quasi inclusa; societas civilis contra irritabilitas quae ad externa vertitur.

In Civitate, quasi in perfecto nervorum systemate, sensibilitas et irritabilitas ita junguntur ut sin­gulus quisque Civis et in se vivat et in universalitate.

Haec civitatis curn organismo comparatio, quae tam saepe usurpata est, primum, credo equidem,apud Hegel reperitur: nec mirandum est cum apud Hegel Idea quaeque in sua momenta et differentias suas sese distinguat, organismus autem nihil aliud sit quam Idea sese in differentias suas dispartiens.

Et quum in organismo nullum est organum, quod aliorum organorum et membrorum sit fundamentum, nec dici possit: hic organismus aut stomachus est aut brachium aut cerebrum, sed organismus ipse totus totius sit organismi fundamentum, sic Civitas non ad hoc aut illud Civitatis organum, non ad rectoriam potestatern non ad legislatoriam, quasi ad fundamentum redigi potest, sed Civitas Civitatis est fundamentum, et sua essentia definitur.

Deus item non hoc aut alio praedicato definitur, nec si dicas: Deus est talis aut talis, Deum noscas, sed si Deum ipsum in ipsa Dei vita et ipso Dei quasi processu deprehendas.

Divinum quid igitur Civitas est.

Inde religionis et Civitatis relationes definiri possunt.

Sunt qui religionem, necessarium quasi fundamentum Civitati supponunt : valde errant : nam Civitas per se suam et legitimitatem et divinitatem habet. Et ipsa religio potest ita in superstitionem degenerare ut et libertati et dignitati humanae periculum sit, et eam Civitas reprimere cogatur et coercere.

Ita Civitas potest esse religionis frenum, non religio Civitatis fundamentum. Et si religio solatium praeberet hominibus a tyranno oppressis, et ita hanc servitutem, Civitatis essentiae contrariam, foveret, non modo non esset Civitatis fundamentum, sed Civitatem subverteret.

Religio est relatio hominis cum absoluto per affectum, repraesentationem, fidem, id est in subjecto et in subjectivitate.

In Civitate contra absolutum ad realitatem, Deus ad objectivitatem pervenit, et qui Civitatem religioni submitteret Dei objectivitatem subjectivitati subjiceret: hoc est fanatismus qui omnia pro singuli cujusque hominis subjectivitate informare ardet.

In religioso affectu veritas quaedam includitur: nam cum ad Deum et absolutum anima hominis in subjectivitate vertitur et eum adorat aut implorat, eo ipso declarat Deum non esse totum in objectivitatem mundi traductum : religio itaque sentit quam sit enormis transitio ab intimo in externum, quam difficilis sit et immensa ea formatio rationis in rebus, ad quam tota mundi historia cooperat.

Sed cum in religione homo valde difficilem et adhuc imperfectam rationis formationem in rebus declaravit, ad quam tamen totus ab aeterno mundus collaborat, si idem homo suam inanem subjectivitatem isti totius mundi et historiae operi substituere vult et ipse per se solus melius informare Deum sperat ac ipsa universi et Dei ipsius evolutione informatus est, insariit et delirat.

Ita Civitas tanto religioni superior est quanto Dei objectivitas particulari cujusque hominis subjec­tivitate praestat.

Nec scientia quoque tanquam sibi sufficiens a civitate separari potest.

Nam civitas non ad hoc redigitur ut tueatur ordinem et in angulo viarum lampadas illuminet.

Civitas est divina veritas: ergo civitas habet doctrinam suam, essentiae suae concordem: (der Staat hat seine Lehre).

Suam habet philosophiam, nam cum sit unio individualitatis, et universalitatis, et forma perfecta supremae libertatis, Deo consentanea est qui suprema est libertas sui appetens et sese in rebus informans.

Qui ergo civitatem plane intelligit et in civitate vere vivit, hic et mundum intelligit et Deum, et in Deo vivit: admirabilem sane doctrinam quae nec religionem nec scientiam a vita secludit sed omnes hominis facultates et totam humanam naturam in unam quasi consonantem simul et diversam veritatem colligit!

Quomodo autem ab hegeliana philosophia manavit socialismus?

Hegel quidem in societate civili, eum qui nunc « socialismus civitatis » vocatur, lineavit, et corporationes simul instituit quae quodam foedere invicem vinctae, mox ad ipsum collectivismum evaderent.

Sed ipse profecto collectivismum non commendavit, cum possessioriem in sphaera particularitalis et singularitatis terminavit.

Sed primum civitatem cum organismo comparavit; quod magnum socialismo argumentum fuit ut ipsae possessiones ad quamdam organismi unitatem et formam redigerentur.

Deinde libertatem veram et plenam Hegel non in singularitate personae, non in libero praedicato arbitrio posuit, sed in universalitate et civitate, ita ut civitas sola sit perfecta libertas : quod ipse tanquam socialismus est. Deinde, cum civitatem valde supra societatem civilem et externam tanquam civium conjunctionem sustulit, cum in ea et veram esse inclusam religionem et philosophiam declaravit, homines incitavit ut totam ipsorum vitam, id est ipsam quoque possessionem , sub civitatis unitatem et normam et divinam rationem subjicerent.

Haec sunt quae ab ipsa hegeliana juris philosophia germanicus socialismus adminicula mutuatus est.

Sed ipsa in globo, non juris tantum et civitatis, sed tota hegeliana philosophia, id est dialectica, socialismum fovit germanicum.

Nam cum Hegel Ideam et Absolutum per differentias et diversa momenta procedere monstrat et progredi, nullam in mundo Ideae formam, nullum Absoluti momentum sibi sufficere et in aeternum valere facile concludimus.

Libenter « oeconomici orthodoxi » Pecuniam (le capital), laborem (le travail), mercedem aut mercenarium opus (le salariat), quasi aeternas oeconomicae categorias corisiderant.

Marx contra et in oeconomica intimam esse dialecticam proclamat, quae rerum et idearum relationes processu mutat necessario, et nihil aeternum esse sinit nisi ipsam dialecticae legem : « hodierna societas, nedum solidum sit et immutabile Crystallum, est organismus qui omnium mutationum capax est et semper in novas vertitur formas (die jetzige Gesellschaft ist kein fester Krystall, son­dern ein umwandlungsfähiger und beständig im Process der Umwandlung begriffener Organismus. »

Et nunc in societate omnes homines, vel ii qui praesente ordine rerum fruuntur, sentire incipiunt et percipere rem oeconomicam necessariae mutationis legi submitti, et quae aeterna videbantur fundamenta, paulatim sublabi.

Haec quasi omnium inquietudo proximum socialismi adventum praemonet: hoc signum est temporis quod nec purpurea regum pallia nec nigrae sacerdotum togae velare possunt (Es sind dies Zeichen der Zeit die sich nicht verstecken lassen durch Purpurmäntel oder schwarze Kutten).

Ut Marx, Lassalle eo necessario historiae et oeconomicae motu socialismum defendit.

Lassalle, qui Heracliti philosophiam exposuit, omnes tanquam oeconomiae leges et categorias in fluvium Heracliti immersit, non jam quidem temere volventem sed vergentem ad justitiam et unanimam felicitatem.

Item Hegel dialecticam per antithesin et synthesin procedere ostendit : et in novo et pleniore absoluti et Ideae momento priorum momentorum contradictiones solvi.

Et in oeconomica Marx ostendit (et Las­salle) historiam opposita prius momenta in novo et meliori ordine conciliare.

Sic in mediaeva oeconomica productio certa erat et secura, sed exigua, et quisque sui dominus erat productor, sed non rerum dominus.

In nova aetate, quindecimo abhinc saeculo, productio grandior est sed insecurior:  et qui suum quasi laborem et laboris instrumenta possidebant nunc in mercenarium opus ceciderunt: sed in res et naturam, hominurn dominatio extensa est: ita ut nunc omnis fere homo suimet ipsius non dominus sit, sed rerum.

Novus autem per socialismum nascetur ordo, in quo productio et firma ut in mediaeva aetate et grandis ut in moderna erit, et omnis homo et suimet domi­nus stabit et rerum.

Sic illa Germanica dialectica et hegeliana cum gallica «in progressum fide» tandem convenit et concordat.

Sed quantum Marx ab Hegel differat, ipse aperte indicavit. 

Marx  non  a priori  historiae  processum definivit, et quasi « construxit, » ut Hegel a priori Ideae et Absoluti processum definit.

Marx primum ipsas res examinare et minute investigare incipit, et cum prima haec operis pars consummata est, tum, in summa, verum rerum et historiae motum exponere licet: ita ut « in expositione » oeconomica dialectica socialismi a priori esse videri possit, sed in re sit a posteriori, et tantum valeat quantum ipsis rebus consentanea sit.

« Ergo methodus mea dialectica non modo ab hege­liana usque in fundamentis differt, sed expresse isti contraria est et opposita. Secundum Hegel mentis et ingenii processus, quem ille sub nomine Ideae personnificat, rerum est et realitatis demiurgus, quae tantum « forma phaenomenon Ideae » est.

Ego con­tra processum mentis imaginem modo processus re­rum esse, qui in hominis cerebro tanquam transpositus et transversus est. »

« Mysticum hegelianae dialecticae aspectum triginta abhinc annis condemnavi, cum adhuc grata erat. Sed quamvis Hegel dialecticam mysticismo denaturet, ille est primus qui summatim et in toto dialecticae incessum et motum exposuit.

Apud Hegel dialectica in caput incedit: Satis est eam in pedes restituere ut sana sit et vera. »

« Sub mystica specie dialectica gratissima fuit apud Germanos quia res existentes, et praesentem ordinem glorificare videbatur et vel deificare.

Sub rationali specie scandalus est et abominatio burgensibus et eorum oeconomicis magistris, quia in ipsa rerum existentium conceptione earumdem negationem includit, et necessariam cladem (weil sie in dem positiven Verstandniss des Bestehenden zugleich auch das Verständnis seiner Negation, seines nothwendigen Untergangs  einschliesst, jene  gewordne Form ein Flusse der Bewegung, also auch nach ihrer verganglichen Seite auffasst, sich durch nichts imponiren lasst, ihrem Wesen nach kritisch und revolutionär ist). »

Sic Marx ipse quid hegelianae philosophiae debeat, quid ab ea distet, distincte notat.

Semper viventem Hegelianam philosophiara declarat, nec, quod elegans iste et facelus Moses Mendelsohn dixit de Spinosa, de Hegel dicet «canem mortuum esse.»

Canis vivit, et e mystico somno excitatus, latrat et mordet.

Sed Marx opponit idealismo hegeliano materialismum oeconomicum: non res ab ideis, sed ideae a rebus oriuntur: non historia aut oeconomica a philosophia, sed philosophia ab historia pendet et oecono­mica. Quaecumque in mentibus et ingeniis factae sunt mutationes oeconomicis mutationibus praeparatae sunt.

In eo Lassalle cum Marx consentit : narn omnem historiam et philosophiam a diversis possessionis formis pendere declarat.

Sic in mediaevo possessio terrae sola est vera possessionis forma, et verum oeconomicae totius fundamentum.

Et ad eam oeconomicarn formam omnes hominum de dominatione, de vila, de religione ideae inforraabantur: cum Deum ipsum non in processu et evolutione sed immutabilem et firmum quasi terram ipsam conciperent. Deinde, certis quibusdam rerum historicis mutationibus, vera possessionis forma a bonis immobilibus ad mobilia translata est.

Inde novae homi­num de vita, de dominatione, de rectoria potestate, de mundo, de progressu, de Deo ipso ideae.

Nobilium potentiae qui terram possidebant, burgensium potentia, qui mobilia pogsidebant paulatim substituebatur : et Revolutio Gallica nihil aliud fecit quam in legem transferre et transcribere quae jam in rebus ipsis et oeconomica consummata erat, mutationem  :  et cum machinae  istam oeconomicam mutationem et adjuverunt et utique declaraverunt, machinis in Britannia inventis Gallica Revolutio facta est: « machina Arkwright (machine à filer le coton) in anno 1771 inventa primus est Gallicae revolutionis eventus. »

Burgenses gallici quidem cum primum contra nobilitatem insurrexerunt, de jure homi­num disserebant, et jus hominum quasi justitiae signum prae se ferebant; hoc necessarium erat ut prospere res evaderet: caeterum cum primum sibi laborant, homines facile existimant sese omnibus hominibus laborare.

Sed in re burgenses burgensibus tantum novum parabant ordinem.

Non has a Lassalle expressas sententias examinare volo: Satis est mihi quid oeconomicum materialismum et quasi materialistam dialecticam appellem definisse.

Sed tamen hic nos difficilis premit quaestio, vel potius duae premunt quaestiones et interrogationes.

Quomodo enim, si ipsa Idea processu suo res mutat, aut si res ipsae motu quodam necessario feruntur et promoventur, homines agere poterunt et facere aliquid?

Quid proficiet socialismum profiteri et om­nes socialismi milites tanquam in exercitum unum cogere si ipsae res, suo processu, socialismum paulatim efficiant nec socialismus ab hominibus prius effici possit quam rebus ipsis perfectus sit et consummatus? Annon socialistae in sterili quadam contemplatione defixi manebunt?

Jam Hegel dicebat e vera ratione absolutam nasci patientiam: Christianismus personae cujusque singulae dignitatem et libertatem in antiqua societate oppressam edixit et proclamavit; ea tamen singuli cujusque hominis libertas non in sphaera possessionis perfecte expressa est antequam societas feodalis abolita est, et hoc exemplum, ait Hegel, nos contra mentis impatientiam (meinens Ungeduld) praemunit. Marx quoque nullum irae esse locum in historia declarat. « Ego quidem non semper roseo et mellito colore Pecuniosos homines et burgenses indui, sed non illorum personam aggredior: nam non aliter agere possunt quam agunt, in hodierna oeconomica: non sunt illi personae, sed oeconomicarum categoriarum persorlnificationes.»

Et haec addit : « Cum societas quaedam legem naturalem motus quo promovetur invenit, non potest tamen nec saltu transcendere nec decretis abolere naturalis sui processus quoddam momentum; potest tantum gestationis tempus minuere, et parturitionis dolores et mala lenire. »

Hegel dixerat: Philosophia historiam sequitur pede claudo: nec nos eventus intelli­gere possumus antequam peracti sunt : vera sapientia est ut Minervae avis quae sub vesperascente die primum volare incipit.  Marx quoque recusat futurae societatis formulam et expressa quasi lineamenta describere: semetipsam futura describet societas.

« Ecquid? Debeone culinae formulas (more Auguste Comte) futurae societatis ollis indicare? »

Lassalle etiam scribit :  « Revolutiones fiunt; non faciuntur. Nemo Revolutionem facit. »  (Niemand macht eine ' Revolution).

Sed nihilominus homo agere et potest et debet : nam non nihil est, et minuere gestationis tempus et lenire mala parturitionis: sic plurima saecula dolori, lacrymis, injustitiae aut eripi possunt aut tradi.

Si homo verum rerum cursum intelligit, illum adjuvat el praecipitat, et est vere « revolutionnär. »

Si contra hunc verum rerum processum non intelligit, illi obstat, et vel si in seditionibus vivit et nova appetit, est  « reactionnär. » 

Sic, secundum Lassalle, in Germania, in primis sextidecimi saeculi annis, agricolarum bellum (la guerre des paysans) fuit « reactionnär. »

Nam  cum in  nascente tum oeconomico ordine forma  et virtus possessionis a terra et immobilibus ad mobilia, ab agricullura ad commercium et industriam transferebatur: agricolae autem antiquam possessionis formam corrigere qui­dem, sed conservare et confirmare volebant : sic novo obstabant ordini: quem si Germani tum plane intellexissent, Gallica Octavidecimi saeculi Revolutio in sextodecimo saeculo a Germanis facta esset : et tria incertitudinis et aerumnarum saecula abolita essent.

Ergo pretium operae est si agas et cum rebus ipsis collabores.

Caeterum Lassalle magis quam Marx futurae societatis aedificium describere studebat; nec mirum si memineris eum Fichteam philosophiam non minus quam hegelianam sequi.

Apud Lassalle, Fichte et Hegel miscentur et prope conciliantur.

Sed altera nos urget quaestio: si omnia ipso rerum motu fiunt nec humana voluntas et conscientia res humanas regere potest, nova, quae nascitur, societas non forma erit suprema et perfecta, sed mutabilis quoque et transiens. Sic socialismus non in aeternum  valet.

Imo,  quid demonstrat novam societatis   formam, necessilate   quasi   caeca   productam,  prioribus formis esse  aequiorem et meliorem?

Denique hoc tantum valet quod factum est : ita qui tanquam justitiae et adoratio religio populo apparet socialismus, facti tantum, ut facti, erit adoratio et religio.

Vidimus Karl Marx hanc consequentiam mysticae dialecticae opponere: sed quanto magis materialistae dialecticae opponitur?

Sed primum inveteratus error dissipandus est.

Saepe Hegel dicitur facti quasi religionem instituisse et rerum existentium cultum consecrasse; et philosophiam, quasi ancillam historiae subjecisse. Longe est ut res ita sit.

Cum Hegel scripsit: « quodcumque rationate est reale est, et quodcumque reale est rationale est, » non res ipsas justificare voluit eo quod sunt. Significavit tantum nullum in historia eventum esse, nullam institutionem quae non sint Ideae momentum, sed corruptum saepe et adulleraturn.

Sic servorum institutio ex hac Idea procedit, homines posse ut res tractari: et profecto ita sunt constituti homines ut alii aliis tanquam res apparere possint.

Sic servorum institutio quodammodo « rationalis est » quoniam momentum Ideae est: sed in hoc tamen servitus et iniqua et portentosa est quod

In momento Ideae sistit et moratur quod ipsa dialectica in aliud promovetur momentum.

Nam cum voluntas humana alios homines ad res reducit, ipsa se – negat et fit ipsa res, et sic extra ipsam humanitatem servitium dialectica rejicitur.

Sic Hegel potest eventus, facta, res, et rationaliter simul explicare et condemnare. 

Nec philosophiam et dialecticam et humanarn conscientiam historiae subjicit.

Si Civitas in se et essentia sua divina est, plures sunt Civitates quae malae sunt quia in eis essentia et Idea Civitates adulterator.

Nec historiae ordo idem est ac dia­lecticae.

Sic societas civilis, quae homines externo tantum commoditatis et utilitatis vinculo jungit praeparat in dialectica civitatem, id est intimam et perfectam  individualitatis et universalitatis unioriem.

In historia contra, ut Hegel dicit, saepe Civitas ipsa ante societatem civilem fuit cum in antiquis gentibus norma quaedam universalis omnibus individuis personis imponebatur (unde Civitas) nec tamen istae singulae personae eam haberent particularitatem sine qua societas civilis non nasci potest. Item, possessio, quae singularitatem hominum exprimit, in dia­lectica prior est familia in qua haec singularitas primam unionis formam accipit.

In historia contra possibile est familiam possessione iridividuali priorem esse.

Hegel eos oppugnat qui institutiones historicis causis explicare volunt: nam hi, inquit, quod expli­care volunt tantum, et justificant, nam cum ostenderint e quibus causis ortum sit servitium et quare nasci cum historia necessarium esset, non vident se, si nulla est alia norma quam historiae, servitium omni culpa solvisse.

Marx quoque, quanquam mysticismum omnem exuerit et in historia dialecticam deprehendat, non tamen historiam cum dialectica, confundit, nam in historia dispersa sunt et disseminata momenta quae dialectica in perfectam synthesin, ut ostendimus, conciliabit ei junget.

Et tandem naturae humanae, « quae nunc in agricolas robustos quidem sed stupidos, et operarios acutos quidem sed debiles, dividitur, » perfectio restituetur in integrum.

Lassalle, qui, ut diximus, Fichte et Hegel conciliat, in extrema tanquam dialectica justitiam aeternam rursus reperit.

Cur ad hunc diem historia iniqua fuit?

Quia oeconomica habuit fundamentum non hominern ipsum, sed rerum possessionem: et omnes historiae mutationes sunt tantum in possessionis forma mutationes.

Nunc autem « quartus ordo » (le quatrième Etat) surgit, qui nihil habet, nihil possidet: quarti ordinis victoria non novae possessionis forma victoria erit, sed ipsius humanitatis, et socialismus nihil aliud erit quam ipsa humanitas. Lassalle non adeo corda hominum incendisset et spe et fervore et fide, si in ipsa historiae dialectica et quasi in termino dialecticae, justitiae aeternae florem non ostendisset.

Sic socialismus dialecticus cum socialismo morali consentit, et germanicus socialismus cum gallico, et hora proxima est in qua in unum et eumdem socialismum universalem omnes animi et ingenii et conscientiae virtutes et facultates undique confluent, et Christiana fraternitas et communio et personae humanae dignitas et vera libertas, et ipsa immaneas rerum, historae et mundi dialectica.

Si vis igitur hodiernum germanicum socialismum intelligere, non satis est eum in propria et transitive forma quam dant ei Bebel et caeteri, deprehendere, sed omnes quasi intellectus et conscientiae fontes, unde ortus est, investigare: ideoque et socialismum christianum cum Luthero, et socialismum moralem cum Fichte, et socialismum dialecticum cum Hegel et Marx, explicavi.

Nec mihi displicet ad res hodiernas latinum usurpasse sermonem , quando in hoc sermone et jus humanum antiquae philosophiae moralis, expressum sit, et christiana fraternitas suspiraverit ac cecinerit, et ille latinus sermo hodie adhuc solus sit omnium populorum universus et communis sermo et sic universali socialismo conveniat.

Ita lati­nus sermo isti integrali socialismo, quem Benoit MaIon, descripsit, conformis est, in eo socialismum non quasi exiguam factionem sed quasi ipsam humanitatem, videmus; et sub specie humanitatis et aeternitatis socialismus adspicitur.

 

 

EDITORA DA ESCOLA DE AGITADORES E INSTRUTORES

“UNIVERSIDADE COMUNISTA REVOLUCIONÁRIA J. M. SVERDLOV”

PARA A FORMAÇÃO, ORGANIZAÇÃO E DIREÇÃO MARXISTA-REVOLUCIONÁRIA

DO PROLETARIADO E SEUS ALIADOS OPRIMIDOS

MOSCOU - SÃO PAULO - MUNIQUE – PARIS


[1] Cf. JAURÈS, JEAN. De Primis Socialismi Germanici Lineamentis Apud Lutherum, Kant, Fichte et Hegel, Thesim Facultati Litterarum Parisiensi, em particular : Hegel, Marx et Lassalle, Tolosae : Ex Typis A. Chauvin et Fils, 1891, pp. 58 e s.